Recycling ledlampen is complex dossier

Journalist Marjolein Roggen sprak voor vakblad Afval! met LightRec-directeur Gied van Hoorn over de inzameling en verwerking van afgedankte ledlampen. Ook vroeg zij recyclingsbedrijf Indaver Relight om een reactie. Daaruit kan worden opgemaakt dat er nog veel onderzoek nodig is naar het recyclen van ledlampen.

De eerste ledlampen zijn nu zo’n tien tot vijftien jaar oud en naderen het einde van hun levensduur. LightRec is dan ook serieus werk aan het maken van de inzameling van deze stroom. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het hoogwaardige inzamelnetwerk dat in de afgelopen jaren is opgebouwd. Inmiddels heeft LightRec het aantal inzamelpunten voor consumenten uitgebreid tot 10.000. Bij elke bouw- en supermarkt kunnen klanten hun spaarlampen, tl-buizen, ledlampen en bijbehorende armaturen inleveren; iets dat sinds augustus overigens verplicht is. Professionals kunnen verlichting inleveren bij (technische) groothandels, in overleg direct bij Wecycle of bij grote projecten zorgt Wecycle voor de juiste inzamelcontainers.

Vooralsnog loopt het geen storm: in 2017 belandde slecht tien ton aan afgedankte ledlampen in de inzamelbakken van uitvoeringsorganisatie Wecycle. Hoewel algauw een vrachtwagen vol, is dat op een totaal van 1.770 ton energiezuinige lampen vooralsnog ‘peanuts’, zoals Roggen het formuleert.

Dat het aandeel afgedankte ledlampen nog niet erg hoog is, komt door hun lange levensduur. De fabrikanten claimen dat ze tot wel 100.000 uur branden ofwel twintig jaar meegaan.  Alhoewel deze claim volgens Van Hoorn aan de optimistische kant is, halen ze de 20.000 tot 50.000 branduren wel en dat loopt steeds verder op. Niettemin beginnen de eerste lampen de geest te geven en hun aandeel in de inzameling zal de komende jaren naar verwachting binnen 5 jaar tot meer dan 50 procent toenemen. In 2017 was 56 procent van alle lampen die op de markt kwamen, een ledlamp. En dat zal  over vijf jaar al richting de 100% zijn.

Innovatieve recyclingmethoden 

In het artikel – dat ook verscheen op Afvalonline.nl – geeft Van Hoorn aan dat recycling van ledlampen theoretisch geen probleem is: het is vooral elektronica in een kunststof bol van polycarbonaat met een metalen (aluminium) schroefdraad. Deze nieuwe generatie verlichting bevat namelijk in tegenstelling tot spaarlampen en tl-buizen geen kwik. 

Volgens Van Hoorn kunnen die drie hoofdbestanddelen in principe apart worden verwerkt. De elektronica kan voor verdere verwerking naar recyclers als CoolRec of Umicore. Het aluminium kan worden omgesmolten tot virgin materiaal. Polycarbonaat is een relatief dure grondstof die bijvoorbeeld ook in cd’s zit en kan als regranulaat weer worden hergebruikt (Van Hoorn signaleert een trend om de kunststof te vervangen door beter recyclebaar glas). In theorie is het mogelijk om nog meer waardevolle materialen – zoals de gele fluorescerende fosforvlakjes op de chips – eruit te halen door middel van innovatieve (chemische) recyclingmethoden. Maar om dat economisch rendabel te doen, zal dat op Europese schaal moeten – iets waar de recyclingindustrie volop onderzoek naar doet. 

Intussen is de praktijk nog niet zover, zo valt op te maken uit een reactie van recyclingsbedrijf Indaver Relight in het Belgische Doel. De ledlampen worden namelijk gewoon samen met de andere lampen verwerkt. In een schriftelijke reactie stelt Indaver: “De huidige generatie ledlampen bestaat uit een mix van kunststoffen, waardoor geen hoogwaardige recyclage van grondstoffen mogelijk is. Indien in de toekomst het aandeel ledlampen exponentieel zou stijgen en de kwikhoudende lampen uit het circuit verdwijnen, zullen we – indien economisch haalbaar – waarschijnlijk deze stroom apart uitsorteren. Daarom zijn we nu reeds met onze afdeling Engineering aan het onderzoeken hoe we een methode kunnen ontwikkelen om ledlampen op een automatische manier van de andere lampen te scheiden. Scheiden aan de bron is zeer moeilijk, want visueel is een spaarlamp zeer moeilijk te onderscheiden van een derde generatie ledlamp. Een ongecontroleerde kwikvervuiling bij het verwerken van ledlampen is nu nog een reëel risico.”

Breek-zeefinstallatie

Het Belgische Indaver verwerkt jaarlijks 1.800 ton lampen, waarvan twee procent ledlampen (36 ton). De lampen worden van de tl-buizen gescheiden en naar een breekzeefinstallatie gebracht. Een breekmolen verbrijzelt de lampen en een trommelmagneet scheidt de ijzerfractie af. Daarna scheidt een zeef de non-ferro fractie, kunststoffen, glas en fluorescentiepoeder. Tot 95 procent van de lampen wordt zo gerecycled. Vooral het glas en de metalen worden, gezuiverd van kwik, hergebruikt voor de productie van nieuwe lampen of in de metaalindustrie. Het fluorescentiepoeder wordt veilig opgeslagen om daar zeldzame aardmetalen uit te kunnen halen.