Inzameling   19 mei 2020

Over lekstromen: waar blijven al die afgedankte elektronische apparatuur en lampen (E-Waste)?

In Europa staat de circulaire economie hoog op de agenda. Geen afgedankte spullen als afval storten of verbranden, maar zoveel als mogelijk recyclen en de grondstoffen hergebruiken. Voor lampen, armaturen en ander e-waste is dit al jaren staande praktijk, aangezien het al volop wordt ingezameld en gerecycled. Toch ‘lekt’ er elk jaar nog een aanzienlijke hoeveelheid e-waste uit het systeem. Waar blijft al die afgedankte apparatuur? En hoe krijgen we die lekstromen gedicht?

Om haar circulaire ambities waar te maken legt de Europese Commissie de producenten en importeurs van apparaten en verlichting normen en richtlijnen op voor de inzameling en verwerking van e-waste. Op dit moment (vanaf 2019) moet 65% van alles wat op de markt wordt gebracht, ook weer worden ingezameld. Voor de meeste  categorieën apparaten geldt dat dit percentage nog niet wordt gehaald. Dat komt omdat er weliswaar al veel wordt ingezameld, maar er ook nog aanzienlijke hoeveelheden apparaten en verlichting uit het systeem ‘lekken’. 

Naar aanleiding van onderzoek weten we inmiddels dat er drie verschillende lekstromen zijn. 

De eerste is de lekstroom ‘afval’. Dan hebben we het over apparatuur die überhaupt niet wordt verwerkt, maar terechtkomt in het restafval. Een kapotte spaarlamp of elektrische tandenborstel die thuis in de kliko verdwijnt is hiervan een goed voorbeeld.    

De tweede noemen we de lekstroom ‘binnenland’. Dit is apparatuur die wel wordt verwerkt, maar zonder te worden geregistreerd. Omdat registratie ontbreekt, telt deze apparatuur niet mee voor de 65%-norm. Een armatuur van staal dat in de oud-ijzerbak terechtkomt is hiervan een goed voorbeeld, want oud ijzer wordt niet geregistreerd maar uiteindelijk wel gerecycled. Vaak is de verwerking dan ook niet optimaal.

De derde heet de lekstroom ‘buitenland’. Dat is apparatuur die niet wordt geregistreerd, niet wordt verwerkt, maar wordt geëxporteerd. ICT-servers die in het buitenland worden hergebruikt zijn hiervan een goed voorbeeld. 

Vanwege deze drie lekstromen ‘missen’ we dus een aanzienlijke hoeveelheid e-waste. In cijfers uitgedrukt: 

- 20 miljoen kilo uit kleine apparaten en lampen (lekstroom afval); 

- 40 miljoen kilo uit niet-geregistreerde apparaten (lekstroom binnenland); en 

- 10 miljoen kilo uit geëxporteerde apparaten (lekstroom buitenland). 

Als we deze 70 miljoen ‘kwijtgeraakte’ kilo’s terug in de kringloop krijgen, zouden we ons landelijke doelstelling van 65% hebben gehaald. 

Bewustwording en registratie verbeteren 

Alle productstichtingen voor producentenverantwoordelijkheid spannen zich in de lekstromen te dichten. Gezamenlijk hebben ze daarvoor een Plan van Aanpak 65% geschreven. Uiteraard richt LightRec zich daarbij specifiek op afgedankte energiezuinige lampen en armaturen. De organisatie heeft dan ook een eigen, afgeleide target: in 2019 ontbrak nog 4,1 miljoen kilo aan armaturen en 1 miljoen kilo lampen om de doelstelling van 65% inzameling te halen. 

De twee belangrijkste lekstromen voor LightRec zijn lekstroom afval en lekstroom binnenland. 

Om de lekstroom afval te dichten financieren we doorlopend mediacampagnes, om zo consumenten ervan bewust te maken dat energiezuinige lampen en armaturen niet in het huisvuil (de kliko) horen, maar ingeleverd moeten worden bij één van de meer dan 10.000 inzamelpunten in Nederland. Deze vinden we in supermarkten, doe-het-zelfzaken, tuincentra maar ook op de milieustraten en kringloopwinkels. We noemen ze de Wecycle-inzamelbakken. Daarnaast spreken we ook de professionele sector (zoals installateurs) erop aan lampen en armaturen conform de regels in te leveren. 

Om lekstroom binnenland te dichten werkt LightRec aan het verder verbeteren van de registratie van e-waste. Zo heeft LightRec onlangs samen met andere Nederlandse producentenorganisaties een stimuleringsdeal gesloten met de leden van de metaalbranche MRF (Metaal Recycling Federatie). Afspraak is dat bij de MRF aangesloten metaalrecyclers gedurende een jaar alle afgedankte apparaten (inclusief armaturen) die zij binnenkrijgen apart registreren, en conform regelgeving (laten) verwerken. Voor deze extra administratieve handeling ontvangen ze een vergoeding. Naar schatting zou door de stimuleringsdeal 40 miljoen kilo e-waste moeten kunnen worden geregistreerd. Dat is het tekort van de volledige lekstroom binnenland.

Home Nieuws & opinie Over lekstromen: waar blijven al die afgedankte elektronische apparatuur en lampen (E-Waste)?